روش های افزایش شیر دام

آیا می توان میزان شیردهی دام ها را افزایش داد؟

امروزه میزان مصرف شیر در میان اقشار مختلف جامعه به شدت افزایش یافته است. با افزایش میزان درخواست برای شیر تازه، دامداران با چالش جدیدی روبرو شده اند. طبیعی است که دامداران بخواهند حجم شیری را که دام ها در طول دوره شیردهی خود تولید می کنند، افزایش دهند تا با بیشتر شدن فرآورده های تولیدی، موجبات افزایش درآمد خود را نیز فراهم آورند. در این میان سوالی که ذهن اکثر دامداران و دامپروران را به خود مشغول کرده، این است که آیا راهی برای افزایش شیر دام ها وجود دارد؟

بر اساس آمار موجود، شیر گاو یکی از پرمصرف ترین و محبوب ترین انواع شیر در جهان است؛ بطوریکه 85 درصد شیر تولید شده در سراسر جهان، شیر گاو بوده و یازده درصد شیر تولیدی را شیر گاومیش، بز و گوسفند تشکیل می دهد. یافتن راهکار‌های افزایش شیر گاو، یکی از موضوعاتی است که برای تمام دامداران امری ضروری به نظر می رسد. جالب است که بدانید با استفاده از روش‌های مختلفی می توانید میزان شیردهی دام های خود را افزایش دهید. در این مقاله ما قصد داریم شما را با عوامل مختلفی که در میزان شیر تولیدی دام موثر است، آشنا کرده و روش های افزایش شیر دام را به شما آموزش دهیم؛ پس با ما همراه باشید.

گاو خود را از نژاد مناسب انتخاب کنید!

امروزه با کمک مهندسی ژنتیک، انواع دام ها را با نژاد‌های گوناگونی پرورش می دهند که هر کدام برای تولید فرآورده و کاربری خاصی مناسب هستند. این موضوع در مورد گاوها نیز صادق است. انواع نژادهای دامی با توجه به خصوصیات و ویژگی‌ های خود نام های متنوعی دارند و در یکی از 2 دسته بندی گاو گوشتی یا شیری قرار می ‌گیرند. پس اگر هدف شما از دامپروری، تولید شیر است، به یاد داشته باشید که گاو‌هایی با نژاد گوشتی، شیر بسیار کمتری نسبت به گاو‌های شیری یا گوشتی-شیری تولید می کنند.

پس اگر می خواهید از طریق تولید شیر به کسب درآمد بپردازید، ابتدا باید گاو شیری یا گاو گوشتی-شیری تهیه کنید و نباید از گاوهای گوشتی انتظار تولید شیر قابل توجهی را داشته باشید. به همین دلیل تمام راهکار‌هایی که در این مقاله معرفی می شوند برای افزایش شیر گاو‌هایی با نژاد گوشتی- شیری یا کاملا شیری مناسب هستند. البته اگر دام شما از نوع گاو شیری بوده و میزان شیردهی گاو شما کاهش یافته، ابتدا باید مطمئن شوید که مشکل خاصی برای آنها پیش نیامده است. سپس با کمک ترفندهایی که در این مقاله به شما آموزش داده شده است می توانید شیر گاو خود را افزایش دهید.

چرا میزان شیر گاو شیرده کاهش می یابد؟

اکثر افراد به محض کاهش میزان شیردهی گاو، به این فکر می افتند که احتمالاً نوع خوراک دام و یا مقدار آن نامناسب است. در نتیجه با دستکاری در رژیم غذایی آنها سعی می کنند، شیر دام را افزایش دهند؛ در حالیکه کاهش میزان شیردهی گاو می تواند دلایل مختلفی مانند مبتلا شدن دام به انواع بیماری ها همچون اسیدوز، کتوز و تب، رفتار انسان ها و … داشته باشد. در ضمن از سایر عوامل تاثیرگذار می توان به نامناسب بودن محل نگهداری دام، تنش و وجود سر و صدای زیاد در محیط اشاره کرد.

عوامل موثر در افزایش شیر دام ها

حالا که بطور نسبی با برخی مواردی که مانع شیردهی دام می شوند، آشنا شدید. اکنون به فاکتورهایی می پردازیم که با اعمال آنها، شیردهی دام بهبود یافته و بیشتر می شود.

خوراک مناسب ضامن شیردهی دام

نوع خوراک تاثیر فراوانی در افزایش شیر دام دارد. در واقع مصرف هر نوع ماده غذایی تاثیرات مثبت و گاه منفی روی سیستم بدنی گاو به وجود می آورد. به یاد داشته باشید، در شکمبه گاو بیش از 10 میلیارد میکروارگانیسم وجود دارد. این میکروارگانیسم ها با تجزیه کردن مولکول های سلولز، آنها را برای استفاده گاو آماده می کنند. بنابراین هر آنچه که در تعداد این میکروارگانیسم ها موثر باشد، در سلامتی کلی و میزان شیردهی دام ها نیز تاثیرگذار است. طبیعی است که نوع خوراک دام در کاهش یا افزایش جمعیت این میکروارگانیسم‌ها دخیل خواهد بود، پس با تغییر نوع ماده غذایی می ‌توانید میزان سلامتی و شیردهی دام ها را کنترل کنید.

به همین دلیل گاهی دامداران برای افزایش تولید شیر دام و در هنگام نبود علوفه های غنی مانند یونجه و غیره، از مواد دیگر مانند کنسانتره استفاده می ‌کنند. اما به یاد داشته باشید که شاید تغییرات ناگهانی در میزان کنسانتره ای که در اختیار دام قرار می گیرد، در کوتاه مدت باعث افزایش شیر شود؛ ولی در دراز مدت موجب آسیب به میکروارگانیسم‌ های درون بدن گاو شده و شیر تولیدی توسط دام بطرز قابل توجهی کاهش خواهد یافت. در ضمن در این صورت احتمال اینکه دام بیمار شود نیز افزایش می یابد.

تاثیر زایمان بر روی تولید شیر

در تمام موجودات پستاندار‌ مقدار شیر مادر پس از زایمان افزایش می یابد. این موضوع در مورد گاوها نیز صدق می کند. جالب است که بدانید پس از زایمان تا 4 ماه میزان شیر گاو افزایش خواهد یافت و پس از آن به مرور شروع به کم شدن می کند. در این برهه زمانی حساس باید به جیره غذایی دام توجه ویژه داشت؛ زیرا گاوها بعد از زایمان مستعد ابتلا به بسیاری از بیماری ها هستند. اما شما می توانید با دقت در تغذیه و رژیم غذایی مناسب گاو از بروز این بیماری ها و قطع تولید شیر جلوگیری کنید. در این دوره می توانید با افزایش تدریجی میزان مصرف کنسانتره بصورت روزانه، مقدار کنسانتره را به 4 تا 8 کیلوگرم در روز برسانید.

مسلماً کیفیت کنسانتره ای که به دام خود می دهید، نیز در میزان افزایش شیر دام بسیار مهم است. همچنین می توانید مواد دیگری مانند پودر چربی، پودر ماهی، پسماند خشک صنایع تقطیری، گلوتن ذرت، ملاس و پروبیوتیک ها، بافرها، مخمرها، ویتامین ها، مکمل های معدنی و سایر مواد را به رژیم غذایی دام خود بیفزایید. در ضمن با خوراندن نیاسین به گاو در طول روز می‌ توانید مانع بیمار شدن دام و افزایش میزان تولید شیر توسط آن شوید.

دام ها نیز به آرامش و شادی نیاز دارند!

جالب است که بدانید طبق تحقیقات، داشتن مکانی با تهویه مناسب و نورگیر می تواند باعث افزایش شیر دام شود. در ضمن پخش موسیقی، صداهای دلنشین و حفظ محیطی خوشایند و آرامش بخش نیز در افزایش شیر دام تاثیر می گذارد. همچنین بهره مندی از فضای آزاد، حرکت دام ها و رعایت بهداشت و نظافت محل نگهداری دام ها بطور روزانه از شیوع بیماری در بین احشام جلوگیری می کند.

افزایش دفعات شیر دوشی

معمولاً در دامداری ها در هر شبانه روز 2 بار شیر دام ها را می دوشند. در این شیوه دوشیدن شیر بین هر دوشش 12 یا 10 الی 14 ساعت فاصله زمانی وجود دارد، اما تحقیقات نشان داده است که با افزایش دفعات شیردوشی به سه بار می ‌توان باعث بیشتر شدن شیر دام ها شد. در ضمن بسیار مهم است که هنگام دوشیدن شیر، دام صدمه نبیند. در روش سنتی دوشیدن شیر دام، حرکات دست باید یکنواخت، آرام اما به اندازه کافی محکم باشد. در این روش گاهی کارگر شیردوشی چندین ساعت را بصورت یکسره صرف دوشیدن شیر می کند. گاهی کارگر بدلیل خسته شدن بصورت ناخواسته باعث درد گاو شده و با تکرار این اتفاق به مرور میزان تولید شیر گاو کاهش می یابد.

به همین دلیل امروزه از دستگاه های شیردوش برای دوشیدن شیر دام ها استفاده می کنند. شیر دوش ها دستگاه هایی هستند که می توانند به آرامی و بدون اینکه استرس یا نگرانی در دام ایجاد کنند، شیر دام را بدوشند. البته شیر دوشیده شده نیاز به نگهداری و فرآوری اصولی دارد که شما می توانید در همین راستا مقاله « انواع فرآیندهایی که روی شیر انجام می گیرد! » را مطالعه کنید.

افزایش دفعات خوراک دهی به دام

بهتر است بدانید که با افزایش تعداد نوبت های غذا دهی به یک گاو، میزان شیر دهی دام افزایش می یابد. ولی اگر در همان 2 یا 3 وعده غذا دهی به دام، مقدار بیشتری خوراک به آن بدهید، چربی دام افزایش یافته و به مرور باعث کاهش شیر گاو و مریض شدن آن می شود! به این ترتیب بهتر است تعداد دفعات خوراک دهی به گاو را بیشتر کنید؛ چون این کار باعث می شود که گاو زمان بیشتری را در کنار آخور مانده و علوفه بیشتری بخورد و زمان نشخوار آن زیادتر گردد، در نتیجه شیر بیشتری تولید می کند. اما اگر مقدار غذای بیشتری در تعداد دفعات محدود به گاو داده شود، دام چاق و چله شده ولی روند شیر دهی آن مختل خواهد شد.

افزایش کیفیت مواد خوراکی

مسلماً تنها با بیشتر کردن تعداد دفعات غذا دادن به دام، میزان شیردهی بالا نمی رود. تصور کنید که روزانه چندین بار علوفه بی کیفیت که حداقل ارزش غذایی را دارد به دام خود بدهید، آیا فکر می کنید که شیر گاو شما افزایش می یابد؟

نخیر، علوفه ای که شما در اختیار دام خود قرار می دهید باید حتماً مغذی و مقوی بوده و کیفیت مطبوعی داشته باشد. به همین دلیل کارشناسان توصیه می کنند غذای دام خود را با افزودن موادی مانند مخمرها، پودر ماهی، پروبیوتیکها، بافرها، ویتامین ها، مکمل های معدنی و … غنی تر کنید. فراموش نکنید که علوفه ای که در اختیار دام خود قرار می دهید، باید دارای رطوبت کافی، عطر و طعم مناسبی نیز باشد تا گاو راحت تر بتواند هر آنچه را که خورده است، نشخوار کند. خلاصه هر چقدر علوفه ای که به دام داده شده است، ارزش غذایی بیشتری داشته باشد و دام آن را بیشتر نشخوار کند، میزان تولید شیر توسط دام افزایش خواهد یافت.

سخن آخر

شیر یکی از اصلی ترین فرآورده های دامداری ها و دامپروری ها است که با استفاده از آن انواع فرآورده های لبنی تولید می شود. طبیعی است که هر چقدر میزان شیر تولید شده توسط دامداری ها افزایش یابد، میزان سود آنها نیز بالاتر خواهد رفت. اما بسیاری از پرورش دهندگان، هنگامی که تصمیم می گیرند شرایط را برای بیشتر شدن شیر دام های خود فراهم کنند اولین اقدام، تغییر رژیم غذایی گاو و افزودن میزان خوراکی است که به دام داده می شود. اما باید بدانید راه های دیگری نیز برای افزایش شیر دام وجود دارد که برخی از آنها بسیار موثرتر از افزودن غذای گاو است.

در ضمن بهتر است برای افزایش شیر دام، خوراک گاو را بصورت حساب شده و آگاهانه افزایش دهید. ناگفته نماند که شما با کمک انواع دستگاه های شیر دوش گاو، بز، شتر و … می توانید میزان تولید شیر خود را افزایش دهید؛ دستگاه های شیر دوش متناسب با ساختار بدنی دام ها طراحی و ساخته می شوند.