انواع روش های بسته بندی محصولات لبنی

چرا بسته بندی مواد لبنی مهم است؟

با افزایش اهمیت مصرف شیر و فرآورده های لبنی میزان تولید و تنوع لبنیات بطرز چشمگیری افزایش یافته است. از سـوی دیگر چون این مواد، فساد پذیر هستند، مدت زمان نگهداری بسیار محدودی دارند که باعث شده حفـظ ارزش غـذایی این فرآورده ها و افزایش طول مدت نگه داریشان تبدیل به یکی از جدی ترین چالش های نگهداری مواد غذایی شود. به همین دلیل امروزه فراورده های لبنی را به روش های متفاوت و با استفاده از مواد مختلف بسته بندی می کنند. با توجه به اینکه جنس و کیفیت بسته بندی ها، تاثیر بسزایی در کیفیت، مدت ماندگاری، هزینه های تولید و بازاریابی محصولات دارد، انواع بسته بندی محصولات لبنی یکی از عوامل تعیین کننده قیمت محصول تولید شده است.

بسته بندی های مختلف با جلوگیری از ارتباط بین شیر و فرآورده های لبنی با هوا و سایر عوامل محیطی، از ایجاد تغییر در عطر، طعم، میزان رطوبت و دانسیته مواد لبنی جلوگیری می کنند. به عبارت دیگر بسته بندی ایده آل باعث افزایش طول عمر مواد مغذی موجود در محصولات لبنی می شود. البته ظاهر و کیفیت بسته بندی به بازاریابی قوی محصول نیز کمک می کند. به همین دلیل همانقدر که مهم است از کدام تجهیزات صنعت لبنیات برای تولید محصولات خود بهره می برید؟ نوع دستگاه های بکار رفته در بسته بندی آنها، نیز اهمیت فوق العاده ای دارد.

مسیر بسته بندی برای فرآورده های لبنی در طول تاریخ

گفته می شود که از ۳۵۰ سال پیش از میلاد مسیح از بشکه های چوبی برای جابجایی انواع مایعات بهره می بردند. البته تقریباً در همان دوره تاریخی استفاده از شیشه نیز در بین مردم رایج بود. این شیوه تا قرن ها در بین عموم رواج داشت تا اینکه در سال ۱۸۵۶ گیل بوردن فرآیند تولید شیر تغلیظ شده  را کشف کرد. سپس در سال ۱۸۸۶ اولین دستگاه پرکن اتوماتیک بطری اختراع شد، که به روند بسته بندی انواع مایعات از جمله شیر سرعت ویژه ای بخشید. در نهایت در سال ۱۹۳۲ اولین پاکت کاغذی که توسط لایه ای پلاستیکی پوشش داده شده بود، مورد استفاده گرفت. همانطور که می دانید امروزه از این نوع پاکت های کاغذی بصورت گسترده برای بسته بندی شیر و انواع مواد لبنی استفاده می شود.

استفاده از بسته های کاغذی باعث شد که تولیدکنندگان راحت تر بتوانند اطلاعات محصول مانند تاریخ تولید، ارزش تغذیه ای، شرایط نگهداری و سایر اطلاعات جزئی فرآورده را روی بسته بندی ثبت کنند. امروزه از انواع بسته بندی مانند بطری های پلاستیکی یا شیشه ای، کارتن های متنوع، انواع قوطی ها، کیسه ها، ظروف آئروسل (نوع خاصی از ظروف فلزی که برای افزایش مقاومت در برابر فشار، ته آن را بصورت فرو رفته می سازند)، تیوب های پلاستیکی و سایر مواد برای بسته بندی شیر و سایر مواد لبنی استفاده می کنند.

هدف از بسته بندی مواد لبنی چیست؟

اولین هدف از بسته بندی مواد غذایی حفظ ویژگی های فیزیکی و شیمیایی ماده غذایی و جلوگیری از فساد آن است. در ضمن بسته بندی مناسب مواد غذایی باعث می شود مراحل حمل و نقل، جابجایی و فروش محصولات راحت تر انجام شود. در حالت کلی با توجه به ماهیت فرآورده های لبنی، نحوه تولید، شرایط لازم برای نگهداری آنها و جنس و شکل، بسته بندی محصول موردنظر تعیین می شود.

شیر و فرآورده های لبنی تنوع فراوانی دارند؛ به همین دلیل امروزه از مواد متنوعی برای بسته بندی محصولات لبنی استفاده می کنند. متریال های مورد استفاده در بسته بندی مواد لبنی از لحاظ مقاومت در برابر ضربات و عوامل محیطی، سازگاری با محصول، قالب گیری، نفوذپذیری در برابر رطوبت، هوا و نورخورشید، تقاضای بازار، هزینه های تولید و چاپ متفاوت هستند. البته هنگام بسته بندی به اینکه ماده غذایی قرار است چه فرآیندی را پشت سر بگذارد نیز دقت می کنند. در حالت کلی انواع بسته بندی ها را متناسب با فرآیند پیش روی محصول، به 3 قسمت تقسیم می کنند.

• بسته بندی اولیه: در این روش مواد اولیه بصورت فله ای بسته بندی شده و برای واحد خرده فروشی ارسال می شود. معمولا این نوع از بسته بندی با مواد اولیه تماس مستقیم دارد.
• بسته بندی ثانویه: این بسته بندی به منظور منظم کردن بسته های نهایی طراحی می شوند و شرایطی را فراهم می کنند که راحت تر بتوان محصولات را به مراکز توزیع منتقل کرد.
•  بسته بندی نهایی: که به عنوان بسته توزیع نیز نامیده می شود، همان بسته بندی است که فرآورده در داخل آن به مشتری عرضه می شوید.

خلاصه سفرنامه شیر از دامداری تا فروشگاه

امروزه جمعیت جهان بطرز شگفت انگیزی افزایش یافته، در نتیجه دیگر نمی توان به شیوه سنتی مواد غذایی را تولید کرد. به همین دلیل دامداری هایی که تعداد دام های آنها بیشتر بوده و شیر خام تولید می کنند، لازم است برای اینکه بتوانند شیر تمام دام های خود را به موقع بدوشند از دستگاه شیردوشی استفاده کنند. به این ترتیب سفر شیر از واحد شیردوشی این تجهیزات شروع می شود. شیر تازه دوشیده شده دمای بالایی داشته و بسیار مستعد رشد میکروب ها است. بنابراین لازم است به سرعت این شیر را به دستگاه شیر سردکن وارد کنند.

در نهایت شیری که دمای آن تا 4 درجه سانتیگراد کاهش یافته توسط ماشین آلات مخصوص به کارخانه یا کارگاه لبنی منتقل می شود. سپس در این مرحله شیر را با کمک پروسس تانک یا پاتیل پخته و از آن برای تولید انواع فرآورده های لبنی استفاده می کنند. البته بخش مهمی از شیر تولیدی با کمک تجهیزات مخصوص فرآوری شیر، پاستوریزه یا استرلیزه شده و در انواع بسته بندی های مخصوص شیر بسته بندی می شود. در نهایت شیر بسته بندی شده را با کمک ماشین آلات یخچال دار مخصوص حمل مواد لبنی به مراکز توزیع انتقال می دهند.

انواع مواد پر کاربرد در بسته بندی فرآورده های لبنی

همانگونه که پیش از این گفته شد، امروزه از مواد متنوعی برای بسته بندی مواد لبنی استفاده می کنند، که در ادامه به بررسی مزایا و معایب مهمترین و پر کاربردترین متریال های مخصوص بسته بندی مواد لبنی می پردازیم.

بطری های شیشه ای

شیشه یکی از قدیمی ترین و کارآمدترین مواد بسته بندی انواع مایعات است. البته این گزینه هنوز هم یکی از بهترین گزینه ها برای بسته بندی شیر به شمار می رود. معمولاً برای این کار از بطری هایی با ضخامت چند میلی متر، برای بسته بندی شیر استفاده می کنند. از جمله مزایای استفاده از بطری های شیشه ای برای بسته بندی شیر عبارتند از اینکه شیشه هیچ تغییری در ویژگی های شیر بوجود نمی آورد. در ضمن شیشه به راحتی می تواند از تماس شیر با هوا یا اکسیژن، رطوبت و میکروارگانیسم ها جلوگیری کند.

البته این نوع از بسته بندی شیر معایبی نیز دارد که از جمله آنها می توان به مواردی مانند شفاف بودن شیشه اشاره کرد که باعث می شود، مولکول های شیر بصورت کامل در معرض اثرات مخرب پرتوهای خورشید قرار بگیرند. البته با به کار بردن بطری های رنگی می توان تا حدودی از شیر در برابر اشعه ماورا بنفش محافظت کرد. در ضمن بطری های شیشه ای وزن نسبتاً سنگینی داشته و بسیار شکننده هستند که باعث دشوار و خطرناک شدن مرحله حمل و جابجایی بسته های شیر می شود. همچنین فرآیند تولید بطری شیشه ای پر هزینه بوده و مراحل بازیافت، شستشو و ذخیره سازی دشواری دارند.

قوطی های آلومینیومی

استفاده از ظروف (قوطی) آلومینیومی برای بسته بندی شیر نیز مزایای خود را دارد که نمی توان آنها را نادیده گرفت. از جمله مزایای این قوطی ها داشتن وزن سبک، بادوام بودن، ممانعت از رسیدن نور به فرآورده است. در ضمن بدلیل وجود امکان چاپ بر روی قوطی های آلومینیومی، ظاهری زیبا و جذاب به آنها می بخشد. از این نوع بسته بندی معمولاً برای بسته بندی شیرهای غنی شده و همچنین شیرهای طعم دار استفاده می کنند. گران بودن این نوع بسته بندی یکی از اصلی ترین معایب استفاده از انواع بسته بندی آلومینیومی است. ولی نباید این موضوع را نادیده گرفت که به راحتی می توان قوطی های آلومینیومی را بازیافت کرده و بارها از آنها استفاده نمود.

بسته پلاستیکی

شاید بتوان گفت که یکی از ارزان ترین روش های بسته بندی شیر و فرآورده های لبنی استفاده از بسته بندی های پلاستیکی است. البته استفاده از این ماده برای بسته بندی مزایای فراوان دیگری نیز دارد که باعث شده، بسیاری از تولید کنندگان و مصرف کنندگان از آن استقبال زیادی بکنند. از جمله مزایای استفاده از بسته بندی پلاستیکی می توان به مواردی مانند داشتن دوام زیاد بسته بندی در هنگام برخورد با عوامل بیرونی، انعطاف پذیری بالا، پایداری در برابر سوراخ شدن، ممانعت از ورود گازها و اکسیژن به درون بسته بندی و قابلیت بازیافت راحت اشاره کرد. همچنین بسته بندی های پلاستیکی هزینه تولید، نگهداری و بازیافت کمتری نسبت به ظرف های شیشه ای و فلزی دارند.

بسته بندی در بطری های پلی اتیلنی (HDPE)

امروزه استفاده از بطری های پلی اتیلنی که دانسیته بالایی دارند برای بسته بندی انواع نوشیدنی ها از جمله شیر رواج دارد. البته این شیوه بسته بندی بیشتر در کشورهای پیشرفته مورد استفاده قرار می گیرد. پلی اتیلن با دانسیته بالا بصورت لایه های مخصوصی طراحی می شود که به همراه فویل آلومینیومی، کاغذ و … بصورت چند لایه در ساختار بسته بندی بکار می رود. یکی از مهمترین معایب استفاده از پلی اتیلن، این است که این ماده نمی تواند بخوبی از نفوذ نور و اکسیژن به داخل بسته بندی جلوگیری کند؛ به همین دلیل معمولاً بسته بندی هایی که از جنس پلی اتیلن هستند، را با لایه ای از رزین می پوشانند.

بسته بندی با ظروف پلی اتیلن ترفتالات (PET)

ظروف پلی اتیلن ترفتالات بخاطر خصوصیت های فیزیکی و مکانیکی برتری که نسبت به انواع بطری های پلی اتیلنی دارند، توجه زیادی را به خود جلب کرده و بصورت گسترده مورد استفاده قرار می گیرند. از جمله ویژگی های برتر این ظروف می توان به مقاومت بالای PET در برابر نفوذ انواع گازها و اکسیژن اشاره کرد. در ضمن در هنگام بسته بندی به این روش، اگر از ظروف تیره یا کدر استفاده شود، اثرات نامطلوب نور بر روی کیفیت محتویات بطرز چشمگیری کاهش خواهد یافت. ظروف پلاستیکی PET عمر مفید طولانی تری نسبت به اکثر مواد بسته بندی دارند. ویژگی های این ظروف پلاستیکی باعث شده است که بتوان به راحتی و باخیال راحت، از آنها برای بسته بندی انواع مدل های شیر (شیر با درصد چربی های مختلف و در طعم های متنوع) استفاده کرد.

سخن آخر

به یاد داشته باشید که کیفیت بسته بندی، تاثیر فراوانی در حفظ خواص مطلوب فرآورده های لبنی پس از تولید و در حین حمل و نقل و عرضه محصولات به مصرف کنندگان دارد. در ضمن زیبایی و جذابیت بسته بندی بر روی انتخاب مشتریان نیز تاثیر می گذارد؛ به همین دلیل محصولاتی که بسته بندی مناسب و جذابی دارند، بیشتر و راحت تر به فروش می رسند. خلاصه اینکه شما، چه نوع بسته بندی برای فرآورده های تولیدی خود استفاده می کنید؟ تاثیر فراوانی در قیمت محصولات خواهد داشت. در این مطلب سعی کردیم انواع مدل های بسته بندی شیر را به همراه مزایا و معایب هر یک بررسی کنیم. حال شما باید با توجه به شرایط و امکانات خود بهترین متریال برای بسته بندی فرآورده های تولیدی خود را انتخاب کنید.

البته در حالت کلی امروزه فناوری بسته بندی محصولات لبنی بسیار پیشرفت کرده است، تا بتواند پاسخگوی نیاز تولید کنندگان باشد. در حال حاضر سیستم های بسته بندی مواد لبنی مدرنی مانند تجهیزات بسته بندی هوشمند و نانو نیز طراحی و تولید شده اند. البته برخی از این تجهیزات هنوز در بازار ایران عرضه نشده اند. بنابراین بهتر است که پیش از خرید دستگاه بسته بندی فراورده های لبنی از مشاوره کارشناس برجسته ای که با تمام تجهیزات بسته بندی مواد لبنی موجود در ایران آشنایی داشته و بتواند به شما در یافتن بهترین تجهیز ممکن کمک کند، بهره مند شوید.